جواد قلی پور
چکیده
الهیات علمی، نتیجه حدود نیم‌قرن تلاش الهی‌دانان معاصر مسیحی در دفاع از الهیات در برابر چالش‌های جدید است. تکیه‌گاه الهی‌دانان در چنین دفاعی علم بوده و آنان با اذعان به‌جایگاه ممتاز علم، درصدد تقویت ...
بیشتر
الهیات علمی، نتیجه حدود نیم‌قرن تلاش الهی‌دانان معاصر مسیحی در دفاع از الهیات در برابر چالش‌های جدید است. تکیه‌گاه الهی‌دانان در چنین دفاعی علم بوده و آنان با اذعان به‌جایگاه ممتاز علم، درصدد تقویت جایگاه الهیات برآمده‌اند. مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که الهیات علمی چیست و چه معیارهایی باعث «علمی» شدن الهیات خواهد بود. چالش‌هایی که الهیات مسیحی با آنها در دوره جدید مواجه شد، خواه‌وناخواه الهیات اسلامی را نیز تاحدی درگیر خواهد کرد و بدین سبب اهمیت دارد تا در قالب چنین مباحثی از تجارب الهی‌دانان مسیحی بهره برد. در این نوشتار، برای پاسخ به مسئله اصلی به آثار الهی‌دانان معاصر که عمدتا متخصص علم و دین نیز هستند مراجعه شده و یافته‌ها حاکی از آن است که از نگاه آنها، الهیات در صورتی «علمی» خواهد بود که از روش‌های کلی پژوهش علمی مانند برنامه پژوهش علم لاکاتوش، تز دوئم-کواین، رویکرد پسینی و نظریه استفاده کند. علاوه بر آنها، واقع‌گرایی به عنوان یکی از مهمترین مبانی علم و همچنین یافته‌ها و نظریه‌های علم نیز مستمسکّ برخی برای علمی شدن الهیات قرار گرفته است. به‌زعم این الهی‌دانان، چنین طرحی باعث اثبات عقلانیت الهیات و دفاع از باورهای آن خواهد بود. این طرح با وجود نقاط مثبت، نقاط منفی را نیز با خود دارد و شاید یکی از مهمترین آنها این است که مشخص نیست چرا علم باید تکیه الهیات باشد و از سوی دیگر، با توجه به اینکه بسیاری روش‌ها، یافته‌ها و مبانی ممکن است تغییر پیدا کنند، الهیات علمی طرحی گذرا و موقتی خواهد بود.
